SỰ PHÁT TRIỂN CỦA THAI NHI ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỨC KHỎE KHI TRƯỞNG THÀNH. Trong blog này tôi sẽ đề cập đến giai đoạn thai nhi phát triển và những hệ lụy trong quá trình 9 tháng mang thai và những hệ lụy đến thai nhi nếu dinh dưỡng và thể chất của mẹ quá kém. Giai đoạn thai sản tính từ lúc thụ thai cho đến cuối tuần 40 (sớm hay muộn 1-2 tuần không có gì lạ). Dinh dưỡng của mẹ ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển thai nhi. Sau đây tôi sẽ liệt kê trình tự các cơ quan phát triển trong 40 tuần thai kỳ. 1. Hệ thần kinh trung ương và Axit folic (folate) Vitamin B9 hay còn gọi là aixt folic là một vitamin tan trong nước, cơ thể không có khả năng tái tạo vitamin B9 trong cơ thể nên chúng ta cần nạp một lượng nhất định. Axit folic là dinh dưỡng tối quan trọng trong phát triển hệ thần kinh trung ương của thai nhi. Khi axit folic không có đủ trong cơ thể người nữ đang mang thai, hệ lụy với thai nhi có 2 dạng: • Không não: hộp sọ trống rỗng. Hầu như các bé sinh ra với chứng không não sẽ không sống quá 1 năm. Lúc đó người làm cha mẹ muốn “hủy diệt nhân đạo” cũng không được mà nhìn một đứa bé không não chết dần chết mòn suốt 1 năm là một trải nghiệm kinh khủng mà tôi nghĩ không mấy ai hiểu được. • Xương sống chẻ đôi: Trẻ sinh ra với chứng này thời gian sống, cơ hội sinh tồn và nếu sinh tồn thì sự phát triển não và thể chất tùy thuộc hòan tòan vào mức độ cột sống bị hủy hoại ở mức độ nào trong giai đoạn 4 tuần đầu của thai kỳ. Với trẻ may mắn sống sót và được bác sĩ giải phẫu đóng lại xương sống thì bé cũng sẽ bị thương tật vĩnh viễn với 1 hay nhiều hơn các bệnh chứng sau: cột sống bị lệch, thận suy kém (có thể phải chạy thận nhân tạo về sau), xương hông lệch (có thể giải phẫu chỉnh hình), bàn chân co quắp, cơ bắp yếu (rất đau khi vận động), và não kém phát triển (suy đần). Với phụ nữ đang trong giai đoạn có khả năng sinh sản tức là từ lúc thấy kinh lần đầu cho đến lúc tắt kinh hẳn (vẫn nhiều sản phụ làm mẹ lần đầu ở tuổi 43), mỗi người cần 400 micrô gram axit folic/ngày. Nếu bạn có kiến thức dinh dưỡng và chịu khó ghi chép lại thực đơn hàng ngày và thiết kế chế độ ăn dinh dưỡng thì bạn không cần thuốc bổ sung axit folic. Lý do bác sĩ luôn khuyên phụ nữ uống thuốc bổ sung axit folic bởi vì họ sợ chế độ ăn hàng ngày không đủ mức 400 micrô-gram. Và lý do họ luôn khuyến cáo uống axit folic hàng ngày bởi vì từ lúc thụ thai thành công (khám phá mới nhất là sự thụ thai chỉ diễn ra trong vòng 30 phút sau khi xuất tinh trong-thế nên mấy viên thuốc tránh thai khẩn cấp có thể nói về mặt lý thuyết là không phải “phá thai” như loại thuốc RU 586 nhưng nó lại có khả năng hủy đi mầm sống đã bắt đầu hình thành từ nhiều giờ trước rồi). Một khi hai tế bào đầu tiên (trứng và tinh trùng) kết hợp, sự phát triển thai thi tiến hành rất rất rất nhanh theo hệ lũy thừa cấp số. Điều đó có nghĩa là một số cơ quan sẽ hình thành chỉ trong vòng vài tuần ngắn ngủi, trước khi người phụ nữ nhận ra mình trễ kinh vài ngày (chứ đừng nói gì có nhiều người chờ mất kinh cả 1-2 tháng mới phát hoảng). Cơ quan đầu tiên hình thành ngay sau giai đoạn thụ thai diễn ra thành công là cơ quan thần kinh trung ương bao gồm não và xương sống. Hệ thần kinh bắt đầu hình thành từ 14 ngày kể từ lúc thụ thai và tiếp tục phát triển đến hết tuần 40 của thai kỳ. Chỉ sau 3 ngày kể từ ngày hệ thần kinh bắt đầu hình thành là giai đoạn phát triển xương sống và giai đoạn này chỉ kéo dài ngày 17 (chứ không phải lúc bạn nữ phát hiện mình mang thai) đến ngày 30 tính từ lúc thụ thai. Đa số mọi người không phát hiện ra mình mang thai chỉ sau 2 tuần trừ khi cặp đôi có kế hoạch sinh sản. Sự thật đáng buồn là ít nhất 50% các bé sinh ra trong diện vỡ kế hoạch hay đơn giản không có kế hoạch gì hết. Bởi vì sự thiếu tính toán (risky behavior) của người “trưởng thành” nên các nhà chính trị và y khoa quyết định khuyến cáo người nữ dùng vitamin B9/axit folic bất kể có dùng phương pháp tránh thai hay chế độ sinh họat tình dục thế nào. 2. Hệ tim mạch Sau hệ thần kinh trung ương là hệ tim mạch. Hệ tim mạch bắt đầu hình thành từ khoảng ngày 17 sau khi thụ thai và kết thúc vào khỏang cuối tuần thứ 8. Trong suốt giai đoạn này, thời gian từ ngày 17 đến ngày 39 là thời gian quan trọng nhất-Do đó, những thương tật bẩm sinh liên quan đến tim thường hình thành trong giai đoạn 22 ngày này. 3. Thính giác Sau khi cột sống, não, và tim hoàn thành, cơ quan tiếp theo hình thành là thính giác. Tai và các cơ quan thính giác bắt đầu hình thành từ ngày 22 và kết thúc sự phát triển vào cuối tuần thứ 16. Giai đọan tối quan trọng của thính giác kéo dài từ ngày 22 đến cuối tuần thứ 10. 4. Thị giác Mắt và các bộ phận thị giác bắt đầu hình thành từ khỏang ngày 25 tính từ lúc thụ thai-chỉ vài ngày sau khi tai bắt đầu phát triển. Thị giác phát triển từ ngày 25 và kết thúc vào cuối tuần 40. Thời gian phát triển quan trong nhất là từ ngày 25 đến ngày 53. Trong khoảng 28 ngày ngày, nếu có biến chứng dẫn đến thị giác thì thương tật sẽ có khả năng lưu lại. 5. Chân và tay Chân và tay bắt đầu hình thành khoảng ngày 23 tính từ ngày thụ thai và kết thúc vào cuối tuần thứ 8. Từ ngày 23 đến ngày 49 là thời gian quan trọng nhất trong sự phát triển tay và chân. 6. Răng Răng mọc ẩn trong nướu sẽ bắt đầu từ ngày 39 đến ngày cuối tuần 16. Từ ngày 39 đến ngày 56 là giai đoạn phát triển quan trọng nhất. Trẻ sinh ra với thương tật răng miệng/hàm là do sự phát triển trong giai đọan ngắn ngủi này. 7. Lưỡi/vòm họng Cơ quan này phát triển từ ngày 39 (cùng lúc với răng) nhưng kết thúc sơm hơn răng, ở tuần 12. Vòng họng có giai đoạn phát triển quan trọng từ ngày 39 đến ngày 63. Cơ quan sinh dục ngoài Cơ quan sinh dục ngoài bắt đầu hình thành từ giữa tuần thứ 6 và kéo dài đến cuối tuần 40. Giai đoạn hình thành cơ quan sinh dục ngoài cực kỳ quan trọng từ lúc giữa tuần thứ 6 đến giữa tuần 11. Thông thường giới tính có thể xác định bằng siêu âm dễ dàng vào tầm tuần thứ 7-8. TẠI SAO CẦN PHẢI QUAN TÂM “GIAI ĐOẠN TỐI QUAN TRỌNG”? Khi đề cập đến giai đọan phát triển 8 hệ cơ quan trên, tôi luôn đề cập đến thời gian tối quan trọng trong sự phát triển của 1 cơ quan nào đó, ví dụ cơ quan sinh sản phát triển từ giữa tuần thứ 6 đến cuối tuần 40 nhưng tôi luôn nói thêm thời điểm quan trọng nhất là từ tuần 6 đến giữa tuần 11. Tại sao? Bởi vì thời điểm phát triển tối quan trọng của từng cơ quan sẽ giải thích ít nhiều đến những hệ lụy sức khỏe sau này. Ví dụ: Trong thời gian phát triển tối quan trong của thận (chỉ trong vài tuần) mà mẹ ăn uống thiếu calories, bào thai không có đủ calories để tăng trọng dẫn đến cơ quan phát triển trong giai đoạn bị kém phát triển. Khi thận hình thành trong giai đọan này, nó sẽ nhỏ hơn phần thận của một thai nhi có mẹ ăn uống đủ dưỡng chất. Hậu quả về sau là đứa bé này có thể có nguy cơ bị HUYẾT ÁP CAO mặc dù sinh họat và dinh dưỡng của nó vẫn không khác gì so với những người khác. Ví dụ khác: trong giai đọan tuyến tụy phát triển, thời gian vài tuần đầu là thời gian rất quan trọng đặt nền tảng cho một tuyến tụy khỏe mạnh. Nếu mẹ ăn uống ít calories, thiếu chất, thì tuyến tụy coi như bị “còi” và sau này không có khả năng sản xuất đủ insulin-đặc biệt khi đứa bé đó lớn lên ăn uống “thừa calories thiếu dinh dưỡng” tiêu biểu là bánh, kẹo, đồ ăn nhanh như pizza, gà rán, nước ngọt, cơm trắng, bánh mì thừa mứa thì đứa bé đó về sau khi lớn lên có nguy cơ phát triển bệnh tiểu đường loại 2 dễ dàng hơn so với người khác. Ví dụ khác: trong thời gian tim mạch phát triển (chỉ 17 ngày sau khi thụ thai) mà chế độ ăn uống của mẹ quá tệ, ảnh hưởng đến sự hình thành mạch máu và cả sự hình thành trao đổi chất béo (lipid metabolism) thì đứa bé đó về sau có nguy cơ bị bệnh tim mạch rất cao (bởi mạch máu hẹp hay do cách thức cơ thể tích trữ và chuyển hóa chất béo “khác” so với bình thường) khi đã trưởng thành. BÀI HỌC PHẢI GHI NHỚ: một chế độ thai sản lành mạnh bao gồm sự tăng cân ở mức hợp lý của mẹ ảnh hưởng đến sự phát triển cơ quan và cách thức chuyển hóa chất ở thai nhi. Người ta nhận thấy bé sinh thiếu tháng hay sinh đủ tháng mà nhẹ cân sẽ có nguy cơ lớn lên thành trẻ thừa cân, béo phì, và các hệ luỵ bệnh tim mạch, thận, tiểu đường v.v.